Klasik Koşullanma Nedir?
Klasik koşullanma, bir davranışsal psikoloji teorisidir ve öğrenme sürecinde önemli bir rol oynar. Bu koşullama türü, bir uyaran ile bir tepki arasında bağlantı kurulmasıdır. Örneğin, bir köpek, yemek kabını duyduğunda veya gördüğünde tükürük salgılamaya başlar çünkü yemek kabı, yiyecek almak için bir uyaran olarak kabul edilir.
Örnek 1: Pavlov’un Köpeği
Bu koşullamaya en ünlü örnek, Ivan Pavlov’un köpeği ile yapılan deneydir. Pavlov, köpeklere yemek verirken her seferinde bir çan çaldı. Köpekler zamanla, yemek kabını duyduklarında tükürük salgılamaya başladıkları gibi, çan çaldığında da tükürük salgılamaya başladılar. Bu, çanın yemek kabının yerini aldığı anlamına geliyordu ve bu koşullama türü olarak kabul edildi.
Örnek 2: Korku Koşullaması
Bir diğer örnek de korku koşullamasıdır. Bu koşullama türü, bir uyaran ile korku arasında bir bağlantı kurar. Örneğin, bir kişi bir kaza geçirdiğinde, o kaza yerinin resmini gördüğünde korkuya kapılabilir. Bu, kaza yerinin resmi, bir uyaran olarak kabul edildiği anlamına gelir ve bu uyaranı gördüğünde kişi korku yaşar.
Edimsel Koşullanma Nedir?
Edimsel koşullanma, davranışsal psikoloji teorisinde bir diğer öğrenme sürecidir. Bu koşullama türü, ödül veya ceza ile bir davranış arasında bir bağlantı kurulmasıdır. Örneğin, bir öğrenci sınavda yüksek not aldığında, öğrenme davranışı ödüllendirilir ve öğrenci, daha yüksek notlar almak için aynı davranışı tekrarlamaya çalışır.
Örnek 1: Köpek Eğitimi
Bir diğer örnek de köpek eğitimidir. Köpekler, ödül veya ceza ile bir davranış arasında bir bağlantı kurabilirler. Örneğin, bir köpek, tuvaletini dışarı yaparsa, ödüllendirilir ve bu davranışı tekrarlamaya çalışır. Öte yandan, köpek evin içinde tuvaletini yaparsa, cezalandırılır ve bu davranışı tekrarlamaktan kaçınır.
Örnek 2: İnsan Davranışı
İnsanlar da edimsel koşullama ile öğrenebilirler. Örneğin, bir kişi bir işte başarılı olduğunda, başarılı davranış ödüllendirilir ve kişi, aynı davranışı tekrarlamaya çalışır. Aksine, bir kişi işte başarısız olduğunda, başarısız davranış cezalandırılır ve kişi, aynı davranışı tekrarlamaktan kaçınır.
Sonuç
Klasik koşullanma ve edimsel koşullanma, öğrenme sürecinde önemli bir rol oynayan iki davranışsal psikoloji teorisidir. Her ikisi de, uyaranlar ve davranışlar arasında bağlantı kurar ve bu bağlantılar, ödüller ve cezalar ile pekiştirilebilir. Bu teoriler, hayvan eğitimi, insan davranışı ve hatta korku tedavisi gibi birçok alanda uygulanabilir.
